Mô hình 5E là gì? Ứng dụng mô hình 5E trong STEAM
Trong bối cảnh giáo dục hiện đại, việc tìm kiếm phương pháp dạy học hiệu quả để phát triển toàn diện năng lực học sinh luôn là ưu tiên hàng đầu của các nhà giáo dục. Mô hình 5E trong STEAM đã nổi lên như một giải pháp đột phá, giúp học sinh không chỉ tiếp thu kiến thức một cách chủ động mà còn phát triển tư duy sáng tạo và kỹ năng thực tiễn. Phương pháp này đang được áp dụng rộng rãi tại các trường học tiên tiến, mang lại hiệu quả vượt trội trong việc nâng cao chất lượng giáo dục và chuẩn bị cho học sinh những kỹ năng cần thiết của thế kỷ 21.
1. Tổng quan về mô hình 5E trong giáo dục STEAM
Trong bối cảnh giáo dục STEAM (Science, Technology, Engineering, Arts, Mathematics), mô hình dạy học 5E trở thành công cụ mạnh mẽ giúp học sinh phát triển tư duy tích hợp, kết nối các lĩnh vực kiến thức khác nhau thông qua các hoạt động thực hành và ứng dụng. Vậy mô hình 5E là gì? Hãy cùng Vietschool tìm hiểu trong nội dung dưới đây!
1.1. Mô hình 5E là gì?
Mô hình 5E là gì? Đây là một quy trình dạy học được xây dựng dựa trên 5 giai đoạn: Engage (Gắn kết), Explore (Khám phá), Explain (Giải thích), Elaborate (Áp dụng) và Evaluate (Đánh giá). Mô hình này được áp dụng phổ biến cho các lớp học khoa học và các chương trình tích hợp STEM hay STEAM.
Mô hình 5E dựa trên thuyết kiến tạo nhận thức (cognitive constructivism) của quá trình học, theo đó học sinh xây dựng các kiến thức mới dựa trên các kiến thức hoặc trải nghiệm đã biết trước đó.
1.2. Lịch sử hình thành mô hình 5E
Vào khoảng năm 1987, tiến sĩ Rodger W. Bybee cùng với các cộng sự trong tổ chức giáo dục Nghiên Cứu Khung Chương Trình Dạy Sinh Học (BSCS – Biological Sciences Curriculum Study) có trụ sở tại Colorado, Mỹ đã đề xuất một mô hình dạy học cải tiến cho chương trình học các môn sinh học ở bậc tiểu học.
Mô hình 5E dựa trên lý thuyết kiến tạo (constructivism) về học tập, theo đó người học xây dựng kiến thức từ quá trình trải nghiệm. Thông qua cách hiểu và phản ánh về các hoạt động đã trải qua, vừa mang tính cá nhân và tính xã hội, người học có thể hòa hợp kiến thức mới với những khái niệm đã biết trước đó. Bên cạnh đó, mô hình này còn kế thừa từ sự phát triển của các mô hình giáo dục đã có trước đó, như của Herbart (trước những năm 1900), Dewey (khoảng những năm 1930), Heiss và các cộng sự (khoảng những năm 1950).
Sau khi tìm hiểu về những ưu điểm cũng như hạn chế của các mô hình giảng dạy đã có trước đó, nhóm nghiên cứu của Bybee kế thừa chu trình học tập của Myron Atkin và Robert Karplus (1962). Trong quá trình, nhóm nghiên cứu đã đề xuất các mô hình dạy học trong đó thể hiện được đặc điểm của quá trình học khoa học cũng như tạo được sự gắn kết giữa các phần hoạt động với nhau, và đặc biệt là dễ nhớ đối với mọi người.
Sau khi được thử nghiệm thí điểm, mô hình 5E tiếp tục ảnh hưởng sâu rộng đến với nhiều bộ môn khoa học khác, kể cả các môn toán và công nghệ, kỹ thuật. Các báo cáo đều cho thấy mô hình 5E đem lại hiệu quả đối với học sinh trong quá trình học các môn STEM. Sau đó, mô hình này còn lan truyền đến nhiều quốc gia, châu lục và đến nhiều trình độ dạy học khác nhau.
Qua đây, có thể thấy lịch sử của mô hình 5E được xây dựng dựa trên các mô hình dạy học đã có từ rất lâu trước đó, đồng thời kết hợp với các nghiên cứu thực nghiệm đã được chứng minh trong thực tiễn dạy học các môn khoa học. Mục đích của mô hình này mang lại cơ hội cho người học có thể tự xây dựng kiến thức một cách vững chắc và ứng dụng nó trong những hoàn cảnh cụ thể.
Trên đây là tổng quan về mô hình 5E trong dạy học mà Vietschool muốn giới thiệu đến bạn. Tiếp theo, hãy cùng khám phá chi tiết từng giai đoạn để hiểu rõ hơn về mô hình dạy học 5E này.
2. Quy trình 5E trong STEAM
Để hiểu rõ quy trình 5E trong steam, hãy cùng khám phá chi tiết từng giai đoạn trong mô hình này, cụ thể như sau:
2.1. Engage – Gắn kết
Giai đoạn đầu tiên của quy trình 5E trong STEAM đóng vai trò then chốt trong việc tạo ra sự hứng thú và định hướng cho toàn bộ quá trình học tập. Trong giai đoạn này, giáo viên tập trung vào việc tạo sự hứng thú và kích thích tò mò của học sinh đối với các khái niệm mới.
Thông qua các hoạt động đa dạng, giáo viên thu hút sự chú ý và quan tâm của học sinh, tạo không khí trong lớp học để học sinh cảm thấy có sự liên hệ và kết nối với những kiến thức hoặc trải nghiệm trước đó. Mô hình 5E trong STEAM ở giai đoạn này cho phép học sinh gắn kết và liên hệ lại với các trải nghiệm cũ, đồng thời giới thiệu các kiến thức mới đến các em.
2.2. Explore – Khám phá
Phương pháp dạy học 5E ở giai đoạn khám phá tạo điều kiện cho học sinh được chủ động khám phá các kiến thức mới thông qua các trải nghiệm học tập cụ thể. Học sinh sẽ trực tiếp khám phá và thao tác trên các vật liệu hoặc học cụ đã được chuẩn bị sẵn. Bên cạnh đó, học sinh còn được thực hiện các hoạt động như quan sát, làm thí nghiệm, thiết kế và thu số liệu để khám phá kiến thức một cách tự nhiên và sáng tạo.
2.3. Explain – Giải thích
Giai đoạn giải thích trong mô hình 5E là lúc giáo viên sẽ hướng dẫn học sinh tổng hợp kiến thức mới và đặt câu hỏi nếu các em cần làm rõ thêm. Trong giai đoạn này, học sinh được trình bày, miêu tả và phân tích các trải nghiệm hoặc quan sát thu nhận được ở giai đoạn khám phá. Thông qua các hoạt động này, giáo viên sẽ giới thiệu các thuật ngữ, khái niệm và công thức mới, giúp học sinh kết nối và thấy được sự liên hệ với trải nghiệm trước đó.
2.4. Elaborate – Áp dụng
Mô hình 5E ở giai đoạn Elaborate tập trung vào việc tạo cho học sinh có được không gian áp dụng những kiến thức đã học. Trong giai đoạn này, giáo viên đóng vai trò hỗ trợ giúp các em thực hành và vận dụng các kiến thức đã học được ở giai đoạn Explain, giúp học sinh hiểu kiến thức rõ hơn và có thể ứng dụng hiệu quả trong cuộc sống thực tế.
2.5. Evaluate – Đánh giá
Giai đoạn cuối cùng của mô hình 5E là đánh giá để nhận biết quá trình nhận thức và khả năng của từng học sinh thông qua 2 loại hình đánh giá: chính thức – các bài kiểm tra và phi chính thức – câu hỏi nhanh. Bên canh đó, giáo viên có thể kết hợp với một yếu tố khác như phiếu tự đánh giá, phỏng vấn học sinh, sản phẩm hoạt động, bài thu hoạch, … để đánh giá học sinh. Nhờ đó, giáo viên có thể đưa ra các phương hướng điều chỉnh và hỗ trợ học sinh phù hợp.
Quy trình 5 giai đoạn này tạo nên một mô hình 5E trong giáo dục STEAM hoàn chỉnh, giúp học sinh phát triển toàn diện từ khám phá đến vận dụng kiến thức một cách hiệu quả.
3. Lợi ích của mô hình 5E trong STEAM
Những lợi ích vượt trội dưới đây chính là lý do mô hình 5E trong giáo dục STEAM được nhiều trường học lựa chọn và áp dụng.
3.1. Góp phần phát triển toàn diện
Mô hình 5E trong giáo dục STEAM mang lại một cuộc cách mạng trong việc phát triển năng lực toàn diện của học sinh. Giai đoạn “Gắn kết” tạo ra một không gian học tập đầy hứng khởi, nơi sự tò mò được khơi dậy thông qua những hoạt động và câu hỏi lôi cuốn. Điều này biến việc học tập từ một nhiệm vụ khô khan thành một cuộc phiêu lưu thú vị, thúc đẩy trẻ khám phá và tìm hiểu.
Tiếp theo, trong các giai đoạn “Khám phá” và “Giải thích”, học sinh được khuyến khích đặt câu hỏi, phát triển tư duy logic và tìm kiếm giải pháp cho các vấn đề. Quá trình này không chỉ trang bị cho các em kỹ năng tư duy phản biện sắc bén mà còn là nền tảng vững chắc cho sự phát triển toàn diện.
3.2. Cung cấp công cụ hiệu quả cho giáo viên
Phương pháp dạy học 5E mang đến một luồng gió mới cho việc giảng dạy, giảm bớt gánh nặng soạn giáo án cho giáo viên. Thay vì phải chuẩn bị quá nhiều bài giảng lý thuyết, giáo viên có thể tạo ra những trải nghiệm học tập thực tế và hấp dẫn cho trẻ. Đồng thời, thời gian dành cho lý thuyết được tối ưu hóa, giúp giáo viên có nhiều thời gian hơn để quan sát, hướng dẫn và hỗ trợ từng học sinh.
Không chỉ vậy, mô hình 5E trong dạy học giúp giáo viên lập kế hoạch và triển khai bài giảng một cách mạch lạc và logic. Từ đó giáo viên có thể dễ dàng theo dõi tiến trình bài giảng và thực hiện bài giảng một cách hiệu quả. Điều này giúp giáo viên tập trung vào nội dung cốt lõi của bài học, đảm bảo học sinh nắm vững kiến thức một cách chắc chắn và toàn diện.
3.3. Đánh giá toàn diện và hiệu quả
Lợi ích vượt trội của mô hình 5E trong STEAM được thể hiện rõ qua việc đánh giá toàn diện năng lực học sinh. Mô hình 5E biến mỗi bài học trở thành một trải nghiệm khám phá đầy thú vị và ý nghĩa, giúp học sinh phát triển tư duy sáng tạo và kỹ năng giải quyết vấn đề một cách tự nhiên. Do đó, việc đánh giá không chỉ dừng lại ở kiến thức mà còn đánh giá quá trình tư duy, khả năng vận dụng và thái độ học tập của học sinh, tạo nên một hệ thống đánh giá toàn diện và chính xác.
4. Lưu ý khi triển khai mô hình 5e trong STEAM
Dù cho mô hình 5E mang lại nhiều hiệu quả tích cực trong việc giảng dạy, tuy nhiên việc áp dụng và triển khai cần phải cân nhắc và lưu ý một số điểm sau:
- Quản lý thời gian hiệu quả: Mỗi giai đoạn của quy trình 5E trong STEAM cần được phân bổ thời gian phù hợp. Theo TS. Robert Bybee, để sử dụng tối ưu hiệu quả mô hình 5E, các chủ đề bài học nên được thiết kế trong 2-3 tuần, trong đó mỗi giai đoạn có thể là một hoặc vài bài. Chẳng hạn, với chủ đề về năng lượng có thể chia thành các bài học khác nhau gồm động năng, thế năng, nhiệt năng, …
- Tránh bỏ qua các giai đoạn: Các nhà giáo dục đã khuyên rằng không nên bỏ qua một giai đoạn nào hoặc thay đổi trật tự mô hình 5E. Hơn nữa, các nghiên cứu cho thấy nếu bỏ qua một giai đoạn thì có thể làm giảm hiệu quả. Tuy nhiên giáo viên có thể điều chỉnh linh hoạt hoạt động trong từng pha tùy mục tiêu bài học.
- Linh hoạt trong giai đoạn đánh giá: các nhà nghiên cứu cũng khuyên các giáo viên nên kết hợp đánh giá quá trình (formative assessment) và đánh giá tổng kết (summative assessment). Bước đánh giá này không nhất thiết phải ở cuối cùng mà có thể được thực hiện đồng thời song song với các bước khác.
Việc nắm vững những lưu ý này sẽ giúp mô hình 5E trong giáo dục STEAM phát huy tối đa hiệu quả, tạo nền tảng vững chắc cho sự thành công của cả giáo viên và học sinh.
Mô hình 5E trong giáo dục STEAM đã khẳng định vai trò quan trọng như một phương pháp giảng dạy tiên tiến, mang lại hiệu quả vượt trội trong việc phát triển năng lực toàn diện cho học sinh. Hơn nữa, phương pháp dạy học 5E đặc biệt phù hợp với xu hướng giáo dục hiện đại, tạo nền tảng vững chắc cho việc chuẩn bị cho học sinh những kỹ năng thiết yếu của thế kỷ 21.
Tại Trường liên cấp Vietschool, chúng tôi tự hào áp dụng mô hình 5E trong dạy học như một trong những phương pháp giảng dạy cốt lõi trong chương trình giáo dục STEAM. Với đội ngũ giáo viên được đào tạo chuyên sâu, chúng tôi cam kết mang đến trải nghiệm học tập chất lượng cao, giúp học sinh phát triển toàn diện và tự tin hội nhập quốc tế.
Liên hệ ngay đến Vietschool qua hotline 0915.987.320 | 091.318.4451 để con bạn có thể phát triển tối đa tiềm năng trong môi trường học tập hiện đại và chuyên nghiệp!
